Το Δόγμα του Σοκ: 46 χρόνια από το βίαιο πείραμα της Χούντας του Πινοσέτ στην Χιλή

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ 15/9/2019

Του Λεωνίδα Αποσκίτη

Συμπληρώθηκαν ήδη 46 χρόνια από την 11η Σεπτεμβρίου του 1973, όταν όλος ο κόσμος άκουγε άναυδος ότι η Χιλιανή ακροδεξιά, η  CIA, ο Χένρυ Κίσσινγκερ και ο Λευκός Οίκος, με εκτελεστικό τους όργανο τις ένοπλες δυνάμεις της Χιλής, έριξαν την συνταγματική κυβέρνηση του Σαλβατόρ Αλλιέντε, δολοφονώντας τον ίδιο μέσα στο γραφείο του.
Αυτοί που εισέβαλαν εν ψυχρώ με τα ασκέρια τους στο Παλάτσο ντε Λα Μονέδα, το Προεδρικό Μέγαρο της Χιλής, το πρωί της 11ης Σεπτεμβρίου, ήταν οι απόφοιτοι της Σχολής των Αμερικανών, στη Διώρυγα του Παναμά, της περίφημης «σχολής των δολοφόνων», όπου φοίτησαν πολλοί διάσημοι φονιάδες αξιωματικοί της Λατινικής Αμερικής, εκπαιδευμένοι στην «πάταξη του εσωτερικού εχθρού».

Αυτός ο παρασιτικός στρατός των πραιτοριανών στην υπηρεσία των παγκόσμιων αφεντικών ένα στόχο είχε, πέρα από την πάταξη κάθε ελεύθερης φωνής στο εσωτερικό της Χιλής: την εφαρμογή των οικονομικών “μεταρρυθμίσεων” της Σχολής του Σικάγου, το νεοφιλελεύθερο μοντέλο του Αμερικανού οικονομολόγου Μίλτον Φρήντμαν (Milton Friedman).

«Σε μια Χιλή σε κοινωνικό λήθαργο, με τον τρόμο εγκατεστημένο σε κάθε σπίτι, με τους δρόμους απαγορευμένους τις ώρες της συσκότισης, ήταν εύκολο να εφαρμοστεί το πρώτο μεγάλο νεοφιλελεύθερο πείραμα», γράφει ο Χιλιανός συγγραφέας Λουΐς Σεπούβελδα στο βιβλίο του «Η Τρέλλα του Πινοτσέτ» (ελλην. έκδοση, εκδ. Opera, 2003), «κι ακόμα πιο εύκολο να ανακηρυχθεί επιτυχημένο»…
Οι ιδιωτικοποιήσεις, που ξεκίνησαν από την δικτατορία του Πινοσέτ και ολοκληρώθηκαν και από τους «δημοκρατικούς» διεκπεραιωτές του νεοφιλελεύθερου μοντέλου, το οποίο επέβαλαν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα, κατέστησαν την Χιλή -όπως και την Αργεντινή αργότερα, την Ελλάδα σήμερα και πολλές άλλες χώρες- μια χώρα ανυπεράσπιστη μπροστά στη βουλιμία της παγκοσμιοποίησης που δεν είναι άλλη από την εξουσία των υπερεθνικών κέντρων της οικονομίας.

Στις χώρες αυτές, που οι εντεταλμένοι του νεοφιλελευθερισμού σφετερίστηκαν την περιουσία του Κράτους και την πρόσφεραν βορά στην αδηφαγία του οικονομικού φιλελευθερισμού, δεν παράγεται σήμερα ούτε μια βίδα.
Η πρώτη εφαρμογή του νεοφιλελευθερισμού στην Χιλή προκάλεσε μια πολιτική και πολιτιστική οπισθοδρόμηση τεραστίων διαστάσεων και ένα βαθύτατο κοινωνικό ρήγμα που δεν έχει κλείσει μέχρι σήμερα.

Η λαϊκή Χιλή πρώτα ηττήθηκε πολιτικά και κοινωνικά, κι ύστερα η οικονομική εξαθλίωση έφερε την ηθική εξαχρείωση… «τη θυσία τριών γενεών, τη χειρότερη πνευματική κατάπτωση, τη χειρότερη απελπισία», όπως λέει ο Λουΐς Σεπούβελδα στο βιβλίο του. (ο.π.)
Το 1973, όταν η Χιλή, στα νύχια των Chicago Boys, έγινε το πρώτο και πιο απόλυτο εργαστήριο των περιλάλητων πολιτικών της ελεύθερης αγοράς, οι οποίες δημιούργησαν τις απαιτούμενες συνθήκες ώστε να μείνουν καθηλωμένοι οι μισθοί και υπό έλεγχο οι εργάτες, στην Βόρειο Αμερική και την Δυτική Ευρώπη κυριαρχούσε η μυωπία των διανοουμένων και δεν τους άφηνε να δουν αυτό που ερχόταν καταπάνω μας.

Σήμερα όλα εξηγούνται…

Το βραβευμένο ντοκιμαντέρ “Chicago Boys”, που προβλήθηκε στο Λονδίνο στις 23 Σεπτεμβρίου 2017, μας μεταφέρει στην δεκαετία του ’50 απ’ όπου ξεκίνησαν όλα. Τότε ήταν που μια μικρή ομάδα Χιλιανών φοιτητών πήραν υποτροφία για να σπουδάσουν οικονομικά στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο υπό τον Μίλτον Φρήντμαν.
Όπως αποκάλυψε σε ένα άρθρο της, τον Σεπτέμβριο του 2016, η Αμερικανίδα συγγραφέας του «Σοκ και Δέος», Ναόμι Κλάϊν (Naomi Klein), αυτή η κλειστή ομάδα φοιτητών αυτοαποκαλούνταν «η Μαφία».
«Στο ντοκιμαντέρ επιμένουν ότι δεν ήταν “κομματικοποιημένοι”, αλλά ορισμένοι από αυτούς ήταν δεξιοί καθολικοί και μέλη του Opus Dei, της φασιστικής σέχτας που άνθισε στην Ισπανία του Φράνκο.
Μόλις ολοκλήρωσαν τις σπουδές τους, τα Chicago Boys επέστρεψαν στην Χιλή για να διδάξουν στο Καθολικό Πανεπιστήμιο του Σαντιάγο. Χωρίς την επιρροή τους και την συνεργασία τους μόλις ανατράπηκε η κυβέρνηση Αλλιέντε, η στρατιωτική χούντα της Χιλής θα ήταν ανίκανη να κυβερνήσει την χώρα. Ένας από την ομάδα, ο Sergio de Castro, έγινε υπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση του δικτάτορα Αουγκούστο Πινοσέτ». (Naomi Klein, The Nation, 21 Σεπτ. 2016).
Δεν ήταν απλώς εκπαιδευμένοι στις τεχνικές πλευρές του μονεταρισμού, όπως το θέτει ένας εξ αυτών, αλλά ήταν διαποτισμένοι από μια «θρησκευτική πίστη για την αποτελεσματική λειτουργία της ολοκληρωτικά απελευθερωμένης αγοράς».
Το οικονομικό αυτό πρόγραμμα σκοπό είχε την αποδυνάμωση των κεϋνσιανών οικονομικών εφαρμογών και την εξάπλωση, όπως το έθεσε ένας πρώην πρόεδρος του Παν/μίου του Σικάγο, «της επιρροής του Σικάγο» και των «οικονομικών της αγοράς» σε ολόκληρη την Λατινική Αμερική.
Όπως είχε προβλέψει, δυστυχώς, ο μεγάλος οικονομολόγος Τζων Μέϋναρντ Κέϋνς, γράφοντας για την δύναμη των ιδεών: «Παράφρονες στην εξουσία, που ακούν ανύπαρκτες φωνές, ενισχύουν την τρέλα τους από τα μουτζουροχάρτια κάποιων ακαδημαϊκών».

Μεταξύ των πολλών αποκαλύψεων του ντοκιμαντέρ είναι ο ρόλος-κλειδί που έπαιξαν εκείνα τα άτομα στο ίδιο το πραξικόπημα. Ο στρατός ήταν απρόθυμος να κινηθεί εναντίον του Αλλιέντε, εκτός κι αν υπήρχε εναλλακτικό οικονομικό σχέδιο, και έτσι τα “Boys”, ειδικά ο de Castro, τους το προσέφεραν.
Με λίγα λόγια, ο Φρήντμαν, ο διάσημος Αμερικανός οικονομολόγος, ο οποίος αποτέλεσε τον πνευματικό αρχιτέκτονα και ανεπίσημο σύμβουλο της ομάδας των οικονομολόγων που διηύθυναν τότε την Χιλιανή οικονομία, είχε κι ο ίδιος ευθύνη για τα εγκλήματα του Πινοσέτ.

Τον Αύγουστο του 1976, το εναλλακτικό έντυπο The Nation δημοσίευσε μια έκθεση που κλόνισε συθέμελα το αμερικανικό πολιτικό κατεστημένο, τόσο για τα όσα έγραφε όσο και για το ποιος τα έλεγε. «“Τα Παιδιά του Σικάγο’’ στην Χιλή: Το τρομερό τίμημα της Οικονομικής Απελευθέρωσης» (“The ‘Chicago Boys’ in Chile: Economic ‘Freedom’s’ Awfull Tool) είχαν γραφεί από τον Orlando Letelier, πρώην δεξί χέρι του Χιλιανού προέδρου Σαλβατόρ Αλλιέντε. Στις αρχές της δεκαετίας του ’70, ο Αλλιέντε είχε διορίσει τον Letelier σε μια σειρά ανώτατες θέσεις στην δημοκρατικά εκλεγμένη σοσιαλιστική κυβέρνησή του: πρεσβευτή στις Ηνωμένες Πολιτείες, υπουργό Εξωτερικών και, τελικά, υπουργό Άμυνας.
Στις 21 Σεπτεμβρίου 1976, λιγότερο από ένα μήνα μετά την δημοσίευση του άρθρου, ο Letelier δολοφονήθηκε με ανατίναξη αυτοκινήτου στην περιοχή των πρεσβειών της Ουάσιγκτον. Πρόσφατα αποχαρακτηρισμένα έγγραφα περιέχουν πειστικά στοιχεία ότι ο ίδιος ο Πινοσέτ διέταξε αυτή την απροκάλυπτη τρομοκρατική ενέργεια.
Στην Χιλή της δεκαετίας του ’70 μπορεί να χρειάστηκαν οι εκτελέσεις, τα βασανιστήρια και οι καταδίκες από τα στρατοδικεία για να καμφθεί το φρόνημα του λαού και να αποδεχθεί παθητικά το οικονομικό μοντέλο, το πρώτο μεγάλο νεοφιλελεύθερο πείραμα.
Υπήρχε, ουσιαστικά, μόνο ένα πρόγραμμα, όπου ο τρόμος ήταν το κεντρικό εργαλείο επιβολής της ελεύθερης αγοράς. «Καταπίεση των πλειονοτήτων και ‘οικονομική ασυδοσία’ των μικρών προνομιούχων ομάδων είναι οι δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος στην Χιλή», έγραφε ο Letelier.
Όμως, «Πώς μπορεί να διατηρηθεί αυτή η ανισότητα χωρίς την βία των ηλεκτροσόκ;», όπως θα το έθετε ο Ουρουγουανός συγγραφέας Εντουάρντο Γκαλεάνο μια δεκαετία αργότερα.
Στην Ευρώπη των αρχών του 21ου αιώνα, όπου η αχρειότητα στοιχειώνει παντοειδώς τις κοινωνίες, αποδείχθηκε ότι μπορεί… Το «Καραβάνι του Θανάτου» επελαύνει σήμερα μέσα από τα μαζικά μίντια του παγκοσμιοποιημένου τοκογλυφικού φασισμού.