24 Φεβρουαρίου 1981: Ο σεισμός των Αλκυονίδων ΜΕΡΟΣ 2

Οι καθηγητές Βαρώτσος και Αλεξόπουλος, είχαν στηρίξει τη μέθοδό τους στην πρόβλεψή τους ότι λόγο πριν την εκδήλωση ενός σεισμού, θα εκδηλώνονταν στην ευρύτερη περιοχή του "σεισμικά ηλεκτρικά σήματα". Ο Κωνσταντίνος Νομικός ανέπτυξε το σύστημα συλλογής των δεδομένων. Υπήρξαν έντονες αντιδράσεις από τους σεισμολόγους, με βασικούς εκφραστές τους Καθηγητές Ιωάννη Δρακόπουλο (τον Ε.Κ.Π.Α.) ο οποίος έφυγε από κοντά μας το 1999, Βασίλη Παπαζάχο (του Α.Π.Θ.) και τον αείμνηστο Γιώργο Σταυρακάκη (1954 – 2015), του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.

Ήταν μια "σύγκρουση" φυσικών (του ΒΑΝ) με γεωλόγους (σεισμολόγους). Οι τελευταίοι ισχυρίζονταν ότι τα σεισμικά ηλεκτρικά σήματα (Seismic Electric Signals, SES), ήταν απλοί θόρυβοι που δεν είχαν καμία σχέση με τους σεισμούς. Η κοινή γνώμη, που θεωρούσε ότι κάτι κρύβεται πίσω από τις αντιδράσεις των σεισμολόγων και ότι η μέθοδος ΒΑΝ είχε τη δυνατότητα να προβλέψει σεισμούς, πίεζε για χρηματοδότηση της ομάδας ΒΑΝ. Στην όλη ιστορία, έχουν κατά καιρούς εμπλακεί και ξένοι επιστήμονες, όπως ο Γάλλος γεωλόγος Haroun Tazieff (1914 – 1998), υποστηρικτής της μεθόδου ΒΑΝ αλλά και χώρες, όπως η Ιαπωνία, που είχε εγκαταστήσει 14 -18 σταθμούς του δικτύου ΒΑΝ. Ο μόνος σεισμολόγος που είχε εκφραστεί από την αρχή θετικά για τη μέθοδο ΒΑΝ, είναι ο γνωστός μας καθηγητής Άκης Τσελέντης.

Στο πέρασμα των χρόνων, οι διαμάχες για το ΒΑΝ συνεχίστηκαν. Πρόβλεψη σεισμού με ακριβές μέγεθος, επίκεντρο και χρόνο εκδήλωσης, όπως ζητούσε ο καθηγητής Β. Παπαζάχος από την ομάδα ΒΑΝ, δεν έγινε. Από την άλλη, η ομάδα ΒΑΝ θεωρούσε π.χ. ότι η πρόβλεψη, τον Σεπτέμβριο του 1988, για σεισμό της τάξης των 5,8 R, 240 χλμ. δυτικά της Αθήνας ήταν 100% επιτυχής, καθώς "αντιστοιχούσε" στον σεισμό της Κυλλήνης (6 R, 16/10/1988). Η επιτυχία της πρόβλεψης της ομάδας ΒΑΝ για σεισμό 5,9 R το 1989 στην Ηλεία, επιβεβαιώθηκε και από το αρμόδιο Υπουργείο. Πάντως, ο αείμνηστος καθηγητής Ιωάννης Δρακόπουλος, άνθρωπος μειλίχιος και συμβιβαστικός, ως πρόεδρος του ΟΑΣΠ, καλούσε τα μέλη της ομάδας ΒΑΝ στις συσκέψεις του ανώτατου συντονιστικού οργάνου, αν και διαφωνούσε ριζικά με τη μέθοδο αυτή.

Τα περιστέρια της Φωκίδας

Σχεδόν όλοι, έχουμε ακούσει για την περίεργη συμπεριφορά ορισμένων ζώων πριν από ένα μεγάλο σεισμό, όπως και για διάφορα "πρόδρομα" φαινόμενα ενός σεισμού, που παρατηρούνται στη φύση. Στα, αυστηρά επιστημονικά βιβλία που αναφέρουμε στις "Πηγές", γίνεται λόγος για την περίεργη συμπεριφορά περιστεριών στη Δωρίδα της Φωκίδας, λίγες ώρες πριν το σεισμό. Γράφει χαρακτηριστικά ο καθηγητής (Ομότιμος πλέον), Β. Παπαζάχος:

"Σε επιστολή που στάλθηκε στο Εργαστήριο Γεωφυσικής του ΑΠΘ στις 7.3.1981 από τον Αστυνόμο της Δωρίδας κ. Ανδρέα Καλαμάτα περιγράφεται το εξής περιστατικό που συνέβη 2 ώρες πριν τον σεισμό. Ιδιοκτήτης περιστεριών παρατήρησε ότι τα περιστέρια του, ένα από τα οποία είχε μόλις γεννήσει, αρνιόταν να μπουν στον περιστερώνα παρότι έβρεχε και ήταν ήδη νύχτα, περίπου 9 το βράδυ. Κάθονταν περίπου 20cm μακριά από τη στέγη τους. Συνήθως μαζεύονταν γύρω στο σούρουπο. Αποφάσισε τότε ο ίδιος να τα βάλει στις φωλιές τους αλλά τότε από τη μια πόρτα τα έβαζε και από την άλλη αυτά έβγαιναν. Σε δύο ώρες περίπου μετά έγινε ο σεισμός".

Πάντως, 18 χρόνια μετά το 1981, ο σεισμός της Πάρνηθας έδειξε ότι η προτροπή του καθηγητή Ι. Δρακόπουλου "να μάθουμε να ζούμε με τους σεισμούς", μάλλον δεν εισακούστηκε. Όσο κι αν πολλοί Έλληνες είναι θιασώτες του vivere pericolosamente, η εξοικίωση με τον Εγκέλαδο και τα χτυπήματά του, είναι μάλλον ανέφικτη…

Πηγές: Βασίλης Παπαζάχος – Κατερίνα Παπαζάχου, "Οι ΣΕΙΣΜΟΙ της ΕΛΛΑΔΑΣ". Εκδόσεις ΖΗΤΗ, Β' Έκδοση 1999, Γ' Έκδοση 2003.

Παναγιώτης Σπυρόπουλος, "ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΩΝ ΣΕΙΣΜΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ" από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα", Εκδόσεις "ΔΩΔΩΝΗ", 1997.

"Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ '80", εκδόσεις 

Επίκεντρο, Οκτώβριος 2014 (άρθρα των Π. Παναγιωτόπουλου – Ν. Τζήμου για το ΒΑΝ και Ισαβέλλας Λογοθέτη για τον σεισμό του 1981).

 ΜΕΡΟΣ 1

protothema.gr