Ο κορωνοϊός, η παγκοσμιοποίηση και η εθνική συνοχή

 

του Γιώργου Καραμπελιά


Η επιδημία του κορωνοϊού, η οποία ξεκίνησε αρχικώς ως μία μακρινή επιδημία εντοπισμένη στο Βουχάν της Κίνας, επεκτάθηκε με δραματικές συνέπειες σε όλο τον πλανήτη απειλώντας ως αόρατος, ύπουλος και άγνωστος εχθρός τη ζωή χιλιάδων και, ποιος ξέρει, ίσως και εκατομμυρίων ανθρώπων,καθώς και την καθημερινότητα δισεκατομμυρίων. Παράλληλα, μεταβλήθηκε με ιλιγγιώδη ταχύτητα σε μία κυριολεκτική «μάστιγα του Θεού» – πριν από όλα για την παγκοσμιοποίηση και τους μηχανισμούς της.

Η ταχύτατη εξάπλωση της επιδημίας αποτελεί προφανώς τη συνέπεια μιας οικονομίας και ενός τρόπου ζωής αποεδαφικοποιημένου, κατά το πρότυπο του περιβόητου τρίτου κύματος του Άλβιν Τόφλερ, ενός κόσμου που ξημεροβραδιάζεται σε αεροδρόμια, μετακινείται όλο και περισσότερο με γρήγορα αεροπλάνα, εγκαταβιεί σε διεθνή ξενοδοχεία, δεν γνωρίζει εθνικές, φυλετικές, θρησκευτικές ή ακόμα και έμφυλες ταυτότητες. Μιας οικονομίας στην οποία, για την παραγωγή ενός προϊόντος, συνεργάζονται δεκάδες χώρες και εκατοντάδες επιχειρήσεις και όπου η ανάπαυση του εργατικού δυναμικού έχει μεταβληθεί σε μία τεράστια νέα βιομηχανία, τη βιομηχανία του ελεύθερου χρόνου και του τουρισμού.

Άρκεσε όμως μία επιδημία που βρίσκεται ακόμα στην αρχή της για να οδηγήσει σε κατάρρευση των χρηματιστηρίων μεγαλύτερη και από εκείνη της κρίσης της Lehman Brothers, να επιφέρει το κλείσιμο εκατομμυρίων επιχειρήσεων, μικρών και μεγάλων, σε παγκόσμια κλίμακα, και να συντρίψει βαθιά ριζωμένες συνήθειες και τρόπους ζωής.

Ακόμη και αν, όπως το ευχόμαστε, αυτή η νέα πανδημία γνωρίσει ένα σχετικά σύντομο τέλος, ή εάν ευρεθεί επιτέλους κάποιο ιατρικό αντίδοτο, τίποτε δεν θα είναι πλέον όπως πριν. Κατ’ αρχάς, διότι η ανθρωπότητα της εποχής τής, κατά Κονδύλη, «Μαζικής Δημοκρατίας» και της τεχνολογικής αλαζονείας θα έχει συνειδητοποιήσει την ευθραυστότητά της απέναντι στη φύση που με τόση ευκολία παράβλεπε ή λοιδορούσε. Η περιφρονημένη φύση επανέρχεται με τρόπο απρόσμενο και θανατηφόρο –και οι οικολογικές παράμετροι της κρίσης είναι προφανείς, είτε με τον υπερπληθυσμό είτε με το «ξεσπίτωμα» των νυχτερίδων του Βουχάν από το μεγαλύτερο φράγμα στον κόσμο, εκείνο των «Τριών Φαραγγιών». Ταυτόχρονα βέβαια αποτελεί και μια απάντηση στη ύβρη, μια υπενθύμιση των ορίων.

Και είναι βέβαιο πως οι χώρες, που είναι λιγότερο βυθισμένες στην παγκοσμιοποίηση και τον «φιλελεύθερο» τρόπο ζωής που αυτή προϋποθέτει, θα πληγούν μάλλον λιγότερο. Καθόλου τυχαία, η Κίνα, από την οποία όλα ξεκίνησαν, επειδή παραμένει παρόλα ταύτα μία κοινωνία αυστηρού ελέγχου της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής, κατόρθωσε να περιορίσει σχετικά σύντομα τις συνέπειες της επιδημίας. Αντίθετα, η Ευρώπη, που εμφανίζει τη μεγαλύτερη κινητικότητα των κατοίκων, τη μεγαλύτερη διασύνδεση μεταξύ των διαφορετικών χωρών και το πιο φιλελεύθερο στυλ ζωής, απειλείται πολύ πιο δραματικά από τις συνέπειες της επιδημίας.
Οι οικονομικές συνέπειες θα είναι πολύ μεγαλύτερες για τις χώρες και τις οικονομίες που στηρίζονται προνομιακά στις υπηρεσίες και τη μετακίνηση προσώπων, σε σύγκριση με χώρες περισσότερο επικεντρωμένες στην παραγωγή, πρωτογενή και δευτερογενή, κυρίως. Η κατάρρευση του ελληνικού χρηματιστηρίου, μεγαλύτερη και από εκείνη χωρών με περισσότερα κρούσματα, είναι συνέπεια της ευθραυστότητας της ελληνικής οικονομίας με τη σχεδόν αποκλειστική στήριξή της στον διεθνή τουρισμό.

Όπως έχουμε τονίσει αναρίθμητες φορές, η έλλειψη μιας ενδογενούς παραγωγικής βάσης καθιστά τη χώρα εξαιρετικά ευάλωτη στις διεθνείς κρίσεις, είτε πρόκειται για τη LehmanBrothers είτε πρόκειται για την τουρκική επιθετικότητα είτε τέλος για την επιδημία του κορωνοϊού. Η απώλεια της αυτονομίας, ακόμα και στον πρωτογενή τομέα, και η γενικευμένη αποβιομηχάνιση της χώρας την μεταβάλλουν σε έρμαιο των διεθνών κρίσεων και περιορίζουν ακόμα περισσότερο τα περιθώρια της αυτονομίας της.

Επειδή όμως ζούμε σε αυτή τη χώρα, αγαπάμε αυτή τη χώρα, αγαπάμε τη φύση, τον πολιτισμό, την ιστορία και τους ανθρώπους της, δηλαδή είμαστε πατριώτες, είμαστε υποχρεωμένοι, πέρα από τις διαπιστώσεις, να δούμε το πώς τα πικρά μαθήματα που έχουμε συσσωρεύσει τα τελευταία χρόνια θα μεταβληθούν σε μαθήματα αναγκαία και σωτήρια για την επιβίωσή μας σε μία περίοδο που διακυβεύεται η ίδια η συλλογική μας ύπαρξη.
Κατ’ αρχάς, όλοι παίρνουμε το μάθημά μας σχετικά με το αδιέξοδο κυρίαρχο μοντέλο της οικονομίας και της κοινωνίας μας. Η ανάπτυξη, την οποία προσδοκούσε ο Άδωνις Γεωργιάδης να έρθει σχεδόν αποκλειστικά από καζίνο και ξενοδοχεία, καθώς και από μεγάλες ξένες επενδύσεις, θα πρέπει να προσανατολιστεί στην ενδογενή πραγματική παραγωγή, στηριγμένη προνομιακά στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις –γιατί αυτές διαθέτουμε– και την επενδυτική παραγωγική κινητοποίηση του κράτους και των ευρωπαϊκών πόρων.

Κυρίως όμως το μήνυμα αφορά ένα ολόκληρο μοντέλο ζωής ατομικιστικού χαρακτήρα που κάποτε φτάνει μέχρι την εξαχρείωση. Οι Έλληνες, και κυρίως οι νεότεροι, είχαμε μάθει να θεωρούμε κάθε τι το συλλογικό και κατ’ εξοχήν το κράτος ως τον εχθρό μας. Και σε αυτό βέβαια βοηθούσε και η ίδια η φύση ενός κράτους που είχε οικοδομηθεί ως ξενόφερτο και δυναστευτικό. Σήμερα, όμως, όπως σε ένα άλλο επίπεδο το καταλάβαμε και στο θέμα της μετανάστευσης και της προστασίας των συνόρων μας, κατανοούμε την ανάγκη συλλογικών κανόνων και της ευθύνης που έχουμε όχι μόνο για τον εαυτό μας και την οικογένειά μας αλλά για το κοινωνικό σύνολο. Και η διασύνδεση είναι προφανής, εάν το σύνολο νοσήσει –και εδώ πρόκειται κυριολεκτικά για νόσο– τότε θα νοσήσει αναπόφευκτα και η οικογένεια και οι οικείοι μας.

Επειδή οι κρίσεις, μέσα σε μια οργανωμένη κοινωνία, προκαλούν πάντοτε τη συσπείρωση των κοινωνιών και ενισχύουν την ατομική και συλλογική αυτοπειθάρχηση, -όσο και αν εμφανίζονται και αντίθετες φωνές-, η κρίση που περνάμε και ο υποχρεωτικός εγκλεισμός δεν αποτελεί μόνο μία ευκαιρία μελέτης, ενίσχυσης των σχέσεων με την οικογένειά μας και τους στενούς μας φίλους, αλλά και συνειδητοποίησης της συλλογικής μας μοίρας ως λαός και ως έθνος.

Σε αντίθεση λοιπόν με όσους επιμένουν στη μία όψη, δηλαδή σε υπαρκτά φαινόμενα ατομικισμού και φιλοτομαρισμού, το κύριο συμπέρασμα από τη συμπεριφορά της κυβέρνησης, του πολιτικού συστήματος, του νοσηλευτικού προσωπικού και εν τέλει του μεγαλύτερου μέρους των πολιτών, είναι μάλλον θετικό, προς την κατεύθυνση της υπευθυνοποίησης και της ενίσχυσης της εθνικής συνοχής. Κάποτε, ακόμα και με συγκινητικές εκδηλώσεις προσφοράς. Όπως συμβαίνει πάντοτε όταν οι Έλληνες διαθέτουν έναν συλλογικό στόχο.

Γι’ αυτό και όλοι οι παγκοσμιοποιητές και οι οπαδοί τους, -από τους νεοφιλελεύθερους μέχρι τους αναρχικούς- δεν επικεντρώνονται αποκλειστικά στην αντιμετώπιση των απειλών για τη δημόσια υγεία αλλά επικεντρώνονται και σε μια άλλη “απειλή”. Την απειλή που η κρίση του κορωνοϊού συνιστά για τον άκρως απορυθμισμένο κόσμο που ονειρεύονται, επιθυμούν και κατασκευάζουν. Έτσι ο αρθρογράφος των «Νέων», Περικλής Δημητρολόπουλος, ανησυχούσε ήδη το Σάββατο 14 Μαρτίου για το γεγονός ότι ενισχύεται η ελκτική δύναμη του κρατικού μοντέλου, όπως έδειξε η στάση της Κίνας απέναντι στην κρίση. Και πάρα πολλά άρθρα με ανάλογες “ανησυχίες” κυκλοφορούν στις εφημερίδες και το διαδίκτυο.

Και αν πολλοί αισχύνονται ακόμα να εκφραστούν ανοικτά, ο ανενδοίαστος Γιάννης Βαρουφάκης για άλλη μια φορά πρωτοστατεί . Διαβάζουμε σε άρθρο του της 15ης Μαρτίου με τον χαρακτηριστικό τίτλο, «Ο κορωναϊός πυροδότησε ένα καταστροφικό μείγμα εθνικισμού και χρηματοπιστωτικής κερδοσκοπίας»: «Όταν ο Covid-19 ξεπήδησε από την Κίνα στην Ιταλία, ακόμα και ένθερμοι ευρωπαϊστές, συνήθως τασσόμενοι υπέρ των ανοικτών συνόρων, ένωσαν τις φωνές τους με τα εκκωφαντικά καλέσματα για κατάργηση της ελεύθερης κυκλοφορίας κατά μήκος των εθνικών συνόρων της Ευρώπης – ένα πάγιο αίτημα των εθνικιστών»!

Για την ώρα. πάντως, εκτός από τον Βαρουφάκη, ανάλογες απόψεις, εκπεφρασμένες ανοικτά, θα συναντήσουμε στους αναρχικούς, σε πλήρη συνάφεια με τους φιλελέ «δικαιωματιστές» του Μπόρις Τζόνσον (!) και σε άμεση διασύνδεση με το μεταναστευτικό, κάποτε με όρους γελοιογραφικούς: Διαβάζουμε στο Indymedia, στις 16/03/2020, τα συνθήματα της «Εξόρμησης στις γειτονιές του Παλαιού Φαλήρου», που φιλοτέχνησαν τους τοίχους των «νοικοκυραίων»: «Καθαριότητα & καταστολή/σε μια πόλη φυλακή/Ντόπιες/οι και μετανάστ(ρι)ες/ αρρωσταίνουμε μαζί»(!) – ελπίζοντας προφανώς πως, λόγω ηλικίας, άλλοι θα αρρωστήσουν για χάρη τους.
Η «Ελευθεριακή Λέσχη Βόλου» (15/03/2020), αναφέρει: «Τα κράτη, και το ελληνικό, αξιοποίησαν στο μέγιστο αυτή την ευκαιρία, για να επιβάλουν… ένα ιδιότυπο καθεστώς έκτακτης ανάγκης…, που διασπά την κοινωνική αλληλεγγύη, προωθώντας με μεγάλα άλματα τον σύγχρονο ολοκληρωτισμό…. Καλείται (ο κόσμος)… να κλειστεί στο σπίτι του, να αυτοφυλακιστεί… Ένα καθεστώς (που) επιβάλλεται μέσω του διάχυτου τρόμου και απλώνεται σαν την πανούκλα…» «Γι’ αυτό… η Ελευθεριακή Λέσχη Βόλου…, παραμένει ανοικτή».

Η «Ελευθεριακή Συνδικαλιστική Ένωση Ιωαννίνων» ανακοινώνει (15/03/2020) πως «… αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί κανονικά η προγραμματισμένη, αντικρατική συγκέντρωση αλληλεγγύης στους/στις μετανάστες/ριες, έξω από την Περιφέρεια Ηπείρου. Όσο επικίνδυνη είναι σε βιολογικό επίπεδο η διασπορά του κορωνοϊού, ακόμη περισσότερο επικίνδυνη είναι η επιβολή περιορισμών έκφρασης στην δημόσια σφαίρα…».
Σε μια εκτενή ανάλυση,«Πώς να αποφύγετε τον Ιό της Κυριαρχίας; (Έβρος και Κορωνοϊός είναι πόλεμος κοινωνικός!)», ο «Β.Α.» (Indymedia 14/03/2020), υποστηρίζει πως, «η Κυριαρχία… κατευθύνει τους υποτελείς όπου γουστάρει (είτε με την κρίση, είτε με την εισβολή στον Έβρο, είτε με τον κορωνοϊό)»… Προβαίνει δε σε μια εκπληκτική για αντιεξουσιαστή παραδοχή περί δημοκρατίας: «Τι μας ζητάνε; Να καταργήσουμε τη δημοκρατία (αυτή που είναι τέλος πάντων), να αρνηθούμε την ελευθερία»! Επικρίνει όσους υποκύπτουν στην «κρατική υστερία» και ακυρώνουν «πορείες, εκδηλώσεις, κλείνουν στέκια…, κατ’ εντολή του κράτους. Μέχρι και hashtag είδα ‘#AnarchyAgainstCovid19’». Τέλος συνδέει ρητά μεταναστευτικό και κορωνοϊό: «Δε θα κάνουμε τα σπίτια μας κελιά… στην τεχνητή κρίση του Έβρου χρησιμοποιείται η ιδεολογία του έθνους, της οικογένειας και του χριστιανισμού (με λίγο Ευρώπη), στην τεχνητή κρίση του κορωνοϊού χρησιμοποιείται η κυρίαρχη ιδεολογία γύρω από την ουδετερότητα της τεχνοεπιστήμης και του κράτους».

Ο Μπόρις Τζόνσον, ως ο απόλυτος εκφραστής ενός νεοφιλελευθερισμού που στην περίπτωση της κρίσης του κορωνοϊού φθάνει στα όρια του αναρχοκαπιταλισμού, το κάνει καλύτερα και κυνικότερα: «Θα αφήσουμε να αρρωστήσει το 60-70% του πληθυσμού για να αποκτήσουμε ανοσία». Αν στο μεταξύ πεθάνουν μερικές δεκάδες ή εκατοντάδες χιλιάδες, δεν μπορούμε «να αρνηθούμε την ελευθερία»! Αυτός, βέβαια, αν επιτύχει το σχέδιό του, δεν θα κερδίσει μόνο το δικαίωμα για κάποιες μίζερες κινητοποιήσεις «αλληλέγγυων» αλλά θα έχει βγάλει τον αγγλικό καπιταλισμό από την κρίση του. Τη στιγμή που όλη η οικονομία της ηπειρωτικής Ευρώπης θα έχει γονατίσει από τους περιορισμούς, ο ίδιος και το City θα συνεχίζουν ακάθεκτοι και τροπαιοφόροι. Έτσι ελπίζει να πετύχει το στοίχημα του Brexit.

Αν αντίθετα όλα πάνε στραβά, και αρχίσουν να τον κυνηγάνε οι πολίτες και τα φαντάσματα των νεκρών, μπορεί να καταφύγει ως πολιτικός πρόσφυγας στην Ελλάδα, να γίνει δεκτός από τον «Yanis», ή ακόμα μπορεί και να διαδηλώνει μαζί με τους Έλληνες αναρχικούς των Ιωαννίνων εναντίον των «συνόρων», εννοείται εκείνων της Ελλάδας.
ΑΡΔΗΝ-ΡΗΞΗ
  
 ΠΗΓΗ